Voor cliënten die in hun jeugd meervoudig, langdurig en ernstig getraumatiseerd zijn geweest en over een lage ego-sterkte beschikken, kan in eerste instantie het werken met louter ego-versterkende technieken te prefereren, of noodzakelijk zijn.
Eerst moet er meer stabiliteit zijn, omdat het werken met het verleden met EMDR teveel in een keer kan oproepen.

Binnen de EMDR-methodiek bestaan er ook ego-versterkende werkwijzen.
De cliënt richt zich dan op beelden van positieve momenten in het heden en het recente verleden.
Beelden van wat de cliënt al goed kan, graag doet, of beelden van activiteiten waarbij de cliënt even zijn of haar problemen vergeet en helemaal zichzelf voelt.
Bij deze beelden worden vervolgens korte en langzame sets van oogbewegingen (of andere vormen van bilaterale stimulatie) gegeven.
Dit heeft meestal een versterkend effect op het positieve gevoel en de positieve gedachten die met beelden samengaan.
Bovenstaande leidt onder andere tot een positiever en sterker identiteitsbesef en zelfbeeld.
Deze manier van werken staat als hulpbroninstallatie bekend en lijkt sterk op binnen de HYPNOTHERAPIE en NLP gebruikelijke principes en werkwijzen.

Het louter werken met positieve momenten kan al voldoende zijn om een bepaald probleem - tijdelijk- op te lossen, of beter hanteerbaar te maken.
Denk hierbij aan problemen die in een specifieke situatie spelen. Bijvoorbeeld angst voor het geven van een presentatie.
De therapeut laat de cliënt dan zoeken naar positieve momenten die een voorbeeld zijn van de gevoelens, kwaliteiten die deze persoon nodig heeft in de probleemsituatie.
Met de oogbewegingen (of andere vormen van bilaterale stimulatie) worden deze momenten versterkt en vervolgens met een positieve cognitie (gewenste uitspraak over zichzelf) gekoppeld aan probleemsituatie(s).

Nuttige vaardigheden, die de cliënt leert en zolang kan gebruiken, totdat de onderliggende traumatische ervaringen met EMDR verwerkt zijn.
Hulpbroninstallatie wordt dus meestal alleen tijdelijk toegepast als voorbereiding op de verwerkingsfase van EMDR.
Want het uiteindelijke doel van EMDR is de blijvende en volledige oplossing van alle mogelijke belemmerende angsten, gevoelens en gedachten met betrekking tot het gepresenteerde probleem.

Toch werkt EMDR - net zoals voor elk andere, denkbare therapie geldt - nooit los van de inzet van de cliënt, van wat hij of zij zelf doet in zijn of haar leven.
Hoewel EMDR mijns inziens zonder meer een grote therapeutische verrijking is, is het geen wondermiddel - in de zin van dat het altijd voor alle mogelijke klachten, bij iedereen succesvol kan worden toegepast.
Zo bestaan er bepaalde contra-indicaties voor EMDR en ook voor lang niet iedereen zijn slecht een paar sessies voldoende, zoals de succesverhalen vaak suggereren.

In het algemeen kan men stellen, dat EMDR met name erg goed werkt wanneer de problemen of klachten trauma-gerelateerd zijn. Dat wil zeggen, wanneer de klachten ontstaan (of verergerd) zijn na aanleiding van nare, emotioneel beladen of schokkende ervaringen.
Bij 'losstaande" (opzichzelfstaande) trauma's, zoals een auto-ongeluk - waarna men bijvoorbeeld niet meer in de auto durft te stappen, werkt EMDR meestal razendsnel. Eén tot drie sessies zijn dan vaak voldoende.

Veel en veel meer tijd is echter nodig voor cliënten die in hun jeugd herhaaldelijk en langdurig seksueel, verbaal of fysiek misbruikt zijn geweest, of die een geschiedenis emotionele verwaarlozing hebben gekend.
Een dergelijke geschiedenis leidt vaak mede tot een onvermogen om op gezonde manieren met emoties om te gaan (denk bijvoorbeeld aan automutilatie).
Bij bovenstaande cliënten is meestal een langere voorbereidingsfase (van soms maanden) noodzakelijk, voordat er überhaupt met EMDR ervaringen verwerkt kunnen worden.
Een fase waarin de klachten gestabiliseerd worden en de cliënt leert om gemakkelijker met gevoelens en emoties om te gaan.

EMDR is veel meer dan enkel een techniek. De therapeutische relatie waarbinnen EMDR wordt toegepast blijft, net zoals in alle vormen van therapie, belangrijk.
Des te meer omdat tijdens EMDR zich emoties kunnen voordoen, soms sterker dan gewoonlijk. Hoewel dergelijke emoties zich meestal snel neutraliseren, dient de cliënt zich begrepen te voelen en vertrouwen te hebben in de therapeut om dergelijke gevoelens toe te kunnen laten.

Het gaat hier om een therapeutische methode die eind jaren tachtig bij toeval in de VS door Francine Shapiro ontdekt is.
In de begindagen werd EMDR vooral gebruikt bij de behandeling van posttraumatische stressstoornissen (PTSS).
Op het gebied van traumaverwerking is er geen methode waarover in zo een korte tijd zoveel wetenschappelijk onderzoek is gepubliceerd als EMDR.
Naast onderzoek naar de therapeutische effecten van EMDR is er ook veel interessant neurologisch onderzoek gedaan.
Met SPECT Scans (Single Photon Emission Computed Topografy) werd er gekeken naar de opslag van trauma's en de verwerking ervan met behulp van EMDR.
De laatste tijd wordt er steeds meer onderzoek gepubliceerd over het werkingsmechanisme van EMDR. Zie ook de pagina De EMDR techniek voor de diverse theorieen hierover.
Bij behandeling van PTSS wordt in steeds meer landen EMDR als een eerste keuze behandeling beschouwd.

Naast de behandeling van PTSS, heeft EMDR een steeds groter toepassingsgebied gekregen; onder meer bij stressklachten, gestagneerde rouw, verslavingen en angststoornissen zoals fobieën.

Voordat een EMDR-therapeut met EMDR kan beginnen is het essentieel om de cliënt te leren kennen en te begrijpen. Naast de klachten, wensen en doelen van de cliënt is het belangrijk om te achterhalen wat zijn of haar klachten veroorzaken of in stand houden. Wat zijn de gebeurtenissen, herinneringen, triggers (situaties, gedragingen en emoties die het probleem oproepen), of de eventuele beladen angstbeelden van toekomstige catastrofen (flashforwards genoemd)?
In EMDR-taal wordt dit de casusconseptualisatie genoemd. Hier begint men mee om tot een behandelplan te komen. Het is onderdeel van de eerste van de acht fasen van EMDR in het standaard protocol.

De acht fasen bestaan uit:

1. Geschiedenis van de cliënt en behandelplan planning. Deze eerste fase in EMDR therapie bestaat uit een uitgebreide anamnese, diagnose en het opstellen van een behandelingsplan.
2. In de tweede, voorbereidende fase wordt de cliënt door middel van het geven van informatie voorbereid op het eigenlijke werken met EMDR. Stabilisatie van de klachten en het leren omgaan met emoties zijn soms onderdeel van deze fase (zie "ego versterkend werken met EMDR").
3. Assessmentfase (taxatiefase): hierbij wordt de te verwerken herinnering gekozen, wat in EMDR-taal het target wordt genoemd. Het gaat hierbij om een beeld dat nu het meest nare moment weergeeft van de te verwerken gebeurtenis. Daarbij worden er een bijpassende negatieve en positieve cognitie gezocht.
   Dat wil zeggen een ongewenste uitspraak over jezelf als cliënt in relatie het beeld van de herinnering en een gewenste uitspraak waarmee je de ongewenste wilt vervangen. Bijvoorbeeld: "Ik ben anders" versus "ik ben goed zoals ik ben." Op een schaal van 1 tot 7 wordt ingeschaald hoe geloofwaardig de positieve cognitie voelt.
   De mate van spanning of emotie die het beeld oproept wordt ingeschaald op een SUD (Subjective Units of Disturbance) schaal van 0 tot 10. Nul is een rustig, neutraal gevoel en 10 zo sterk of naar als maar kan.
4. De desensitisatie: Hierna begint het eigenlijke verwerkingsfase. Hierboven kunt u meer lezen over hoe EMDR qua verwerking precies gaat. Wanneer de herinnering, het trauma geen spanning meer geeft, nul is geworden komt de volgende fase aan bod.
5. De installatiefase: Na verwerking volgt het vestigen van positieve cognities. Terwijl de cliënt aan de verwerkte herinnering denkt en tegelijkertijd aan de positieve uitspraak wordt dit versterkt totdat de uitspraak helemaal gevoelsmatig geloofwaardig is.
6. De body scan. Hierbij richt de cliënt zich op het verwerkte trauma terwijl hij of zij denkt aan de positieve cognitie en daarbij met haar/zijn aandacht het lichaam afloopt van hoofd tot voeten. Dit om na te gaan of alles rustig is of dat er toch nog ergens restspanningen zijn.
7. De nabespreking. De sessie wordt nabesproken. Gekeken wordt naar wat het belangrijkste was en soms krijgt de cliënt huiswerkoefeningen mee of aanwijzingen over hoe bepaalde effecten het beste te interpreteren zijn.
8. Herevaluatie: Het nagaan van de stand van zaken, de voortgang van de veranderingen, het checken van al verwerkte gebeurtenissen en het nagaan wat er nog meer moet gebeuren.

Standaard visie op te verwerken herinneringen in de EMDR therapie

EMDR therapie kan soms heel snel gaan en met enkele sessies klaar zijn. Zeker als het om losstaande trauma’s gaat. En soms duurt het een stuk langer, met name als er sprake is van vele belemmerende ervaringen die al heel vroeg in de jeugd zijn begonnen. Zeker indien deze ervaringen hebben geleid tot een sterk onvermogen om met emoties en tot innerlijke dissociatieve* conflicten.
EMDR gaat er van uit dat vroegere ervaringen in de jeugd de grondslag hebben gelegd voor huidige problemen en klachten. Vroegere ervaringen veroorzaken dus de huidige problematiek en klachten.
Beperkende overtuigingen, denkstijlen en cognities worden niet zo zeer gezien als de oorzaak voor psychische problemen, zoals de gebruikelijke visie is binnen psychotherapieën zoals de cognitieve (gedrags)therapie en NLP.
EMDR daarentegen ziet belemmerende overtuigingen en opvattingen over zichzelf als veel meer als een symptoom, een gevolg van opgeslagen belemmerende levenservaringen.
Gaat het om een losstaand, gesoleerd trauma – bijvoorbeeld en ongeluk of overval, dan gaat met daar direct mee aan de slag.
Vaak is er echter sprake van meerdere traumatische ervaringen die tot de huidige problematiek hebben geleid. Daarbij gaat men eerst aan de slag met de vroegste ervaringen, waar iets mee begonnen is en vervolgens met de ervaringen die de klacht het ergst versterkt hebben. Soms wijkt men hiervan af en begint men met een herinnering die een sterk ontregeld effect heeft op de cliënt. Bijvoorbeeld flashback beelden van een overval die steeds omhoog komen als u uw ogen sluit om te gaan slapen. Bij belemmerende overtuigingen over de eigen persoonlijkheid (het gevoel inadequaat, waardeloos, slecht te zijn, e.d.) zoekt met in Nederland – waar enigszins anders met EMDR wordt gewerkt dan in de rest van de wereld – naar herinneringen die als het ware nu nog steeds emotioneel bewijzen dat er iets mis is met u als persoon.
In het laatste deel in de EMDR-therapie komen meestal recentelijke ervaringen, huidige situaties of triggers voor verwerking aan bod, in zoverre dat nog nodig is en niet al vanzelf is opgelost.
Hierbij worden toekomstscenario's (future templates) gemaakt, die nodig zijn voor toekomstige acties en gedragingen.
Men ziet dan zichzelf op een gewenste wijze gedragen in situaties die voorheen met angst werden doorstaan, of werden vermeden. Met name bij fobieën en sociale angst maakt men gebruik van
de zogenaamde mental video check. Als cliënt visualiseert u dan van begin tot het einde met gesloten ogen een voorheen gevreesde situatie. Bijvoorbeeld het geven van een presentatie of het afleggen van een mondeling examen. Eventuele restspanningen worden opgelost totdat u de hele gebeurtenis kunt voorstellen zonder spanning.

 Andere protocollen binnen de EMDR therapie

Binnen de EMDR therapie bestaan vele aangepaste protocollen die bij bijvoorbeeld chronische pijn, verslavingen, OCS (dwang) of chronische traumatisering met dissociatieve klachten* worden gebruikt. EMDR-therapie kan dan ook op een veel breder gebied dan enkel PTSS (posttraumatische stressstoornis) worden toegepast.


* Delen van ervaring, mentaal functioneren of de persoonlijkheid zijn dan min of meer losgekoppeld geraakt en vormen geen samenwerkende eenheid meer met de rest van de persoon.