De wonderlijke wereld van de flash techniek (Flash 2.0) in de EMDR therapie

"Dat kan niet, dat bestaat niet", zou ik vroeger zeggen!
En toch bestaat het tegenwoordig wel degelijk!

Mensen kunnen met de Flash technique (in Nederland Flash 2.0 genoemd) een zwaar beladen beladen traumatische herinnering snel en pijnloos qua lading laten zakken. Oorspronkelijk werd de Flash vooral gebruikt als een voorbereidende techniek voor EMDR bij cliënten die bij de geringste gedachte aan huin trauma meteen overspoeld raken met ondraaglijke sterke emoties en spanning. Zo heftig dat ze blokkeren en er geen EMDR kan worden toegepast.
Wanneer de spanning flink was gezakt tot een SUD van 3 en werd er vervolgens verder gewerkt met EMDR. Een SUD - schaal staat  voor Subjective Units of Distress; 10 staat voor de sterkstmogelijke spanning/emotionele lading en 0 voor een neutraal rustig gevoel.

Echter, de lading van een traumatische herinnering kan ook helemaal geneutraliseerd worden naar een SUD van 0. De Flash wordt dan ook tegenwoordig steeds meer als een opzichzelf staande therapie gebruikt.
Onderzoek in Nederland (2021) liet zien dat het even goed werkt als EMDR en dat de meeste mensen het als prettiger ervaren. Onderzoek in de VS heeft ertoe geleid dat het daar tot een evidence-based therapie is uitgeroepen.

Een belangrijk onderdeel van de techniek is dat de cliënt zich richt op een prettige herinnering of voorstelling, bijvoorbeeld een fijne activiteit, een leuk en fijn persoon of lievelingsdier. Een hobby, een fantastische vakantie of een mooi muziekconsert. Iets waarin je als cliënt helemaal in opgaat, wat bij de Flash een zgn. Positive Engagement Focus wordt genoemd.
Vaak spreken de cliënt en de therapeut samen over de postieve focus.
Bij deze plezierige focus tikt de cliënt langzaam afwissend op zijn of haar linker- en rechterbeen (zogenaamde bilaterale stimulatie). Hierbij knippert de cliënt - op aanwijzing van de therapeut - zo nu en dan drie à vier keer achtereen snel met de ogen, zonder aan het trauma te denken.
Na een tijdje wordt de client uitgenodigd om heel kort even aan het trauma(beeld) te denken om na te gaan of er al iets veranderd is, om dan meteen weer verder te gaan met de positive focus en het knipperen.
Bij zo'n check kan het lijken alsof het beeld wat waziger is, lichter van kleur, verder weg staat, kleiner is of alsof het geveoel er wat is uitgelopen.

Waar komt de Flash Techniek vandaan?

Bij EMDR-therapie komt het soms voor dat de lading van een traumatische herinnering zo sterk is dat de cliënt, bewust of onbewust, alles blokkeert. Hij of zij voelt niets meer, ziet niets meer en er gebeurt niets meer. Of de cliënt begint te dissociëren en ontkoppelt zichzelf van zijn of haar lichaam en heeft bijvoorbeeld de ervaring boven zijn of haar lichaam te zweven.
Het lijkt alsof het emotionele brein zegt dat het levensgevaarlijk is om deze herinnering bewust aan te raken. Dat je dan in een eeuwigdurende hel terecht komt, waar je nooit meer uitkomt!

In bovenstaande gevallen is toepassing van gewone EMDR niet meer mogelijk.

In de EMDR-therapie was het gebruikelijk om dan vanuit een sterk besef van veiligheid in het heden slechts een paar seconden aan het trauma te denken. En vervolgens bij herhalingen steeds een paar seconden langer. De zogenaamde CIPOS (Constant Installation of PositiveOrientation and Safety)- techniek. Werkzaam, maar heel veel tijd consumerend.

Phillip Manfield, een zeer kundige, ervaren therapeut en EMDR-trainer ging experimenterendoor deze cliënten steeds korter “om het hoekje” heel even naar het trauma te laten kijken.
Hieruit ontstond de eerste versie van de Flash Techniek waarbij er in een fractie van een seconde aan het beeld van het trauma werd gedacht. Een flits die zo kort duurt dat je als cliënt er geen details of gedachten bij kunt vormen. Vandaar de naam Flash Techniek (Flitstechniek). In Nederland wordt dit de Flash 1.0 genoemd.
Het werkte verrassend goed. In de huidige, latere versie (Flash 2.0 in NL) wordt er echter helemaal niet meer aan het trauma gedacht, en dit werkt nog sneller en beter.

Hoe kan zoiets toch in hemelsnaam werken?

De sleutelbegrippen hierbij zijn subliminale beïnvloeding en memory reconsolidation.
Subliminale beïnvloeding staat voor activatie van neurale hersennetwerken buiten of benedende bewuste gewaarwording. Denk aan hoe vroeger in de bioscopen een heel snelle flits vaneen flesje Cola werd gegeven. Zo snel dat het niet of nauwelijks bewust werd waargenomen.In de pauze steeg de omzet van de verkoop van Cola dan aanzienlijk! Je ervaart niets bijzonders, maar toch wordt er onbewust iets in beweging  gezet. Inmiddels is dit bij mijn weten, in ieder geval in de VS, verboden.

Bij de flash wordt er onbewust een link gelegd naar de traumatische herinnering zonder dat je die bewust hoeft te beleven. Dit maakt dat er geen onrust ontstaat. Iets wat voor het emotionele brein heel verrassend is en tegen de verwachtingen van de opgeslagen traumatische (leer)ervaring ingaat.

De afwezigheid van onrust (disturbance) geeft voor het emotionele brein een zogenaamde prediction error of mismatch. Dat wil zeggen dat er iets gebeurt wat tegen de verwachtingenvan het brein en de aard van de traumatische ervaring ingaat. En dit heeft een bijzonder effect op vastzittende, blokkerende ervaringen die destijds met veel stresshormonen zijn opgeslagenin het brein.

En dan komen we op het terrein van memory reconsolidation: het ophalen en updaten vanoude herinneringen en het opnieuw opslaan ervan in het lange termijn geheugen.
Stressvolle, traumatische ervaringen met een tijdloos karakter zijn geïsoleerd opgeslagen en communiceren niet meer met onze volwassen vermogens en inzichten. Ze zijn als het ware (locked) gesloten voor andere informatie (updates). Worden ze geactiveerd dan ervaren we moeilijke emoties en sensaties die op hun beurt weer allerlei gedragingen kunnen oproepen om er meeom te gaan, om de emotionele pijn te dempen of te verminderen.

Worden ze echter geactiveerd terwijl er iets plaatsvindt dat tegen de verwachtingen van het trauma ingaat (een zgn. prediction error/ mismatch gevend) dan wordt de herinnering vloeibaar (unlocked) en kan nieuwe informatie er aan toegevoegd worden (updating) en er zich mee vermengen. Waarna het na enkele uren weer opnieuw wordt opgeslagen in het langetermijn geheugen, maar nu met een blijvend veranderd karakter.

Tijdens de Flash vermengt de traumatische herinnering zich zo met het veilige heden, de prettige aandacht focus en het besef dat het verleden voorbij is en overleefd is.
Waarna het opnieuw in het lange termijn geheugen wordt opgesloten, maar nu met het besef en gevoel van veiligheid en de impliciete boodschap dat je als persoon veel meer bent dan de traumatische herinnering. Je blijft nog altijd weten wat er gebeurd is, maar het grijpt je niet meer aan en doet je niets meer.

Sterke punten van de Flash Techniek:

• Het werk snel en gemakkelijk.
• Traumatische gebeurtenissen die emotioneel zo zwaar zijn dat ze nauwelijks te behandelen zijn, kunnen nu zonder een lang pijnlijk proces snel van het grootste deel van de lading worden ontdaan.
• Door de afwezigheid van onrust hoeven cliënten geen afweermechanismen in te zetten om de emotionele pijn te verzachten. Bijvoorbeeld meteen reageren met heftige woede om zo de gevoelens van kwetsbaarheid en schaamte niet te hoeven voelen. Iets wat bijgewone EMDR- sessies soms gebeurt en een volledige verwerking kan belemmeren
• Het is een mooie introductie op gewone EMDR.
• In een korte tijd kan je meerdere herinneringen behandelen. Bijvoorbeeld twee in één sessie.
• Bij ontregelde cliënten kan het een goed instrument voor stabilisering zijn.

Aandachtspunten bij de Flash Techniek:

• Om de aandacht goed te vangen, mag de afleidende focus op een prettige herinnering of activiteit (Positive Engagement Focus) niet te zwak zijn.
• Indien er bij de te behandelen herinnering sprake is van een onderliggende, vroegere herinnering die de huidige aanstuurt (een feeder-memory) dient die als eerste teworden behandeld. Het gevoel van machteloosheid een werkconflict wordt bijvoorbeeld sterk aangestuurd door gevoelens van machteloosheid tijdens fysiek misbruik in de jeugd. In het geval van een feeder memory wordt deze herinnering meestal als eerste behandeld met de Flash Techniek.
• Soms komen belemmerende overtuigingen omhoog waarover eerst gesproken moet worden, zoals “Als dat zo snel oplost, lijkt het alsof er niets gebeurd is, ik me aangesteld heb,“ of “Zo komt de dader er mooi vanaf.”

De Flash Techniek versus gewone EMDR-therapie.

Zoals al gezegd kan de Flash Techniek wordt gebruikt in de voorbereidende fase van EMDR, als de lading zo sterk is dat gewone EMDR niet gaat werken, maar ook als een opzichzelf staande therapie.

Gewone EMDR geeft meestal veel associatieve verbanden en inzichten die een generaliserendeffect hebben en robuster qua verwerking overkomen.
Bij ernstig depressieve cliënten of mensen die in sterke rouw zijn is het ook moeilijk om een postitive engagement focus te vinden, hoewel dit soms op te lossen is door afleidende neurale focus te vinden.
Het blijft ook een wat rare techniek: iets verwerken zonder er zelfs aan te denken! Maar daardoor tegelijkertijd ook revolutionair qua karakter.

Persoonlijk ervaar ik het als een verrijking van de mogelijkheden bij het werken met EMDR.
Bij twijfel of een bepaalde verwerking niet te belastend is voor een bepaalde cliënt, kun je nu als EMDR-therapeut heel veilig met de flash beginnen. De flash biedt ook veel mogelijkheden om snel stabiliserend te werken bij cliënten die het erg zwaar en moeilijk hebben.
Kortom ik ben blij dat het bestaat!

© Texts / Auteursrecht O.C. Delfin, all rights reserved 2003- 2022 - pictures by AMC Verhoogt